کلاه خود را قاضی کنید! خدا رحمت کند انسان‌های قدیم را می‌گفتند هرازگاهی بنشینید و کلاه خود را قاضی کنید! تا دررابطه‌با کارهای که برای خود یا دیگران انجام داده‌اید بیندیشید و در واقع در کرسی قضاوت قاضی خود باشید.
و چه راست گفته‌اند خوب است که انسان هرازگاهی بنشیند و کلاه خود را قاضی کند و به اعمالی که انجام داده است خوب دقت کند، تا ببیند که کارهای که انجام داده است، آیا همه‌اش به‌خاطر رضای خداوند متعال بوده است؟ یا برای رضایت و خشنودی مردم بوده است؟!
اگر کارها و اعمال ما برای جلب رضای پروردگار متعال به انجام برسد در این صورت اکثر مردم نیز از آن کارها و عمل ما رضایت خواهند داشت، اما اگر به‌خاطر رضایت عده‌ای از مردم انجام شود در این مواقع رضایت خداوند متعال نادیده گرفته شده است و گاهی نیز با معصیت الهی همراه خواهد شد.
آیا تاکنون کلاه خود را قاضی کرده‌اید؟
آیا تاکنون شده است به‌تنهایی بنشینم در مورد کارهایی که کرده‌ایم و برای آنهایی که باید انجام می‌دادیم؛ اما به دلایلی انجام نداده‌ایم در محضر خدای بزرگ کلاه خود را قاضی قرار دهیم و با خودمان خلوت کنیم و در بارۀ خوردنمان، پوشیدنمان، نوشیدنمان، گفته‌هایمان، شنیده‌هایمان و کارهایی که تاکنون انجام داده‌ایم و یا انجام خواهیم داد، فکر کنیم و بی اندیشیم، از خود سؤال کنیم آیا همۀ کارها و اعمالی را که در عنوان‌های متفاوت مثلاً: دینی و اجتماعی و سیاسی از اول تا به امروز انجام داده‌ایم در رضایت آفریدگار دانا و توانا قرار گرفته است یا نه؟
برای این که کلاه خود را در برابر کرده‌ها و نکرده‌های خود کلاه خود قاضی کنیم و به قضاوت بنشینیم، فرق نمی‌کند در کدام دین و در چه مذهبی هستیم، زیرا در همۀ ادیان الهی، اعتقاد به معاد و عدل خداوند متعال هست و اگر هم در کسی این ویژگی مثبت وجود نداشته باشد، این‌همه دلیل و برهانی که در برابر چشمانمان هست، برای شناخت توحید و معاد و عدل خداوند متعال کافی است.
قضاوت در زمان مسئولیت
شما برادر عزیز، یا خواهر گرامی: آیا تا کنون مسئولیتی در کشور داشتی؟ یا همین‌الان مسئولیت داری؟ آیا به‌عنوان یک ریش‌سفید برای قضاوت و تصمیم‌گیری در امری انتخاب شده‌ای؟ یا انتخاب شده بودی؟ آیا به‌عنوان سرپرست و مدیر در یکی از ادارات دولتی یا خصوصی چه تصمیم‌ها گرفته‌ای؟ و یا خواهی گرفت؟ در سخنرانی‌ها برای مردم چه گفته‌ای؟ یا چه خواهی گفت؟ در نوشته‌ها برای مردم چه نوشته‌ای؟ یا چه خواهی نوشت؟ و برای خودمان چه تصمیم‌ها گرفته‌ایم؟ و خواهیم گرفت؟
آدم عاقل آن است که در مورد کارها و اعمال خود پیش از آنکه دیگران قضاوت کنند خودش قضاوت کند، در تنهایی کلاه خود را قاضی نماید و در مورد تمام کرده‌ها و نکرده‌های خود مروری داشته باشد که اگر اشتباهی عمداً یا سهواً از وی رخ‌داده باشد، نسبت به حل آن اقدام و در اصلاح آن بکوشد.
بعد از اینکه کلاه خود را قاضی کردیم، چه کنیم؟
اگر بعد از اینکه کلاه خود را قاضی کردیم و در خود اشتباهاتی را یافتیم در جبران خطاهای خود باشیم. مثلاً: اگر مال مردم را بالا کشیده‌ایم به خودشان برگردانیم، یا اگر در وقت قضاوت حق کسی را ناحق کرده‌ایم برویم پیدایش کنیم و از وی حلالیت بگیریم و اگر ممکن باشد حقش را دوباره احیاء کنیم، اگر در کاری کوتاهی کرده‌ایم، کاری را که باید انجام می‌دادیم انجام نداده‌ایم از مردم عذرخواهی کنیم و طلب بخشش داشته باشیم.
شاید عمل به این کارها اول سخت‌تر به نظر برسد که حتماً هم عذر خواستن و قبول‌کردن اشتباهات و خطاهای گذشته، دادن حق مردم را که یک‌عمر صاحب بودیم و مال خود دانسته‌ایم، سخت است، اما باید فراموش نکنیم که سخت‌تر از آن هم هست.
امان از روزی که مال مردم و حق مردم به گردن ما باشد و با آن خطاها و اعمال نا ثواب به‌پیش پروردگارمان برویم و در پیشگاه عادل یکتا و قاضی بی‌همتا برای جواب به سؤالات حاضر باشیم. افلاطون می‌گوید: «گریز از مجازات، جنایت‌کار را از آن‌هم که هست، بدتر می‌کند». پس بهتر است قبل از اینکه در دادگاه عدل الهی به حسابمان رسیدگی شود. کلاه خود را قاضی کنیم و خودمان حساب خودمان قضاوت کنیم.
حدیث
بهتر است سخن پایانی ما در مورد اینکه کلاه خود را قاضی کنیم و خودمان به‌حساب خودمان رسیدگی داشته باشیم، حدیثی از پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله و سلم باشد که حضرت فرمودند: حاسِبُوا اَنْفُسَکُمْ قَبْلَ اَنْ تُحاسَبُوا، وَ زِنُوها قَبْلَ اَنْ تُوزَنُوا و تَجَهَّزُوا لِلْعَرْضِ الأکْبَرِ؛ پیش از آن که به حسابتان برسند، به‌حساب خویش برسید، و پیش از آن که شما را بسنجند و بکَشند، خود را وزن کنید، و براى آن عرضه بزرگ‌تر (در قیامت) آماده شوید. (۱)
۱- وسائل‌الشیعه، ج ۱۱ ص ۳۸۰
