غسل جنابت چیست؟ و نحوه انجام آن چگونه است؟

غسل جنابت چیست؟ قرآن کریم در قسمی از آیه ۶، سوره مائده می فرماید: وَ إِنْ کُنْتُمْ جُنُباً فَاطَّهَّرُوا؛ و اگر جنب باشید خود را بشوئید (غسل کنید)، در صورتی که اگر شخص به یکى از دو سبب، جنب شود غسل واجب است: نخست، خارج شدن منى از انسان خواه در بیدارى باشد و خواه در خواب. دوم، داخل کردن حداقل ختنه ‏گاه در قبل و یا دبر، البته داخل کردن تمام آلت به طریق اولى موجب غسل مى‏شود. (۱)
و اصل غسل‏ جنابت‏ از عهد آدم (ع) است. آدم چون از بهشت به دنیا آمد او را با حوا صحبت افتاد. جبرئیل آمد، گفت: اى آدم غسل کن که اللَّه تو را چنین می‌فرماید. آدم فرمان بجاى آورد. آن گه گفت: اى جبرئیل این غسل را ثواب چیست؟ جبرئیل گفت: بهر مویى که بر اندام تست ثواب یک‌ساله تو را در دیوان بنویسند، و بهر قطره آب که بر اندام تو گذشت، اللَّه تعالى فرشته‌ای آفرید که تا بروز قیامت طاعت و عبادت همى آرد، و ثواب آن تو را همى‏بخشد. گفت: اى جبرئیل این مراست علی‌الخصوص؟ یا مرا و فرزندانم را على العموم؟ جبرئیل گفت: تراست و مؤمنان و فرزندان تو را تا به قیامت. پس غسل‏ جنابت‏ اندر همه شرایع انبیا واجب بوده است، از عهد آدم تا وقت سید عالم صلوات اللَّه و سلام علیهم اجمعین، تا بعضى از ائمه گفتند: آن امانت که آدم برداشت که اللَّه آن را گفت: وَ حَمَلَهَا الْإِنْسانُ‏ آن امانت غسل جنابت است. (۲)

ارزش غسل جنابت مثل: نماز و روزه است.

کعب الاحبار گفت در کتب اوایل هست که: خداى تعالى گفت سه چیز است که هر که بر آن محافظه کند او بنده من است، و هر که آن را ضایع کند او دشمن من است حق: نماز و روزه و غسل‏ جنابت‏. (۳)
در مجمع‌البیان آمده که روایتى با حذف اواخر سند از ابى درداء رسیده که گفت: رسول خدا (ص) فرمود: خداى تعالى چهار چیز را براى خلقش ضمانت کرده، که هدر نرود، و آن اثر نماز و زکات و روزه رمضان و غسل‏ جنابت‏ است، و همین است سرائرى که خداى تعالى درباره‏اش فرمود: یَوْمَ تُبْلَى السَّرائِرُ؛ (۴)
قتاده گفته: اینکه خداوند آنها را نجس نامیده به خاطر آن است که آنها غسل‏ جنابت‏ نمی‌کنند و براى حدث و ضوء نمی‌گیرند، و ازاین‌جهت ورود آنها به مسجد حرام است، به‌خاطر آنکه ورود جنب به مسجد حرام است. (۵)

انجام غسل نشانه تقرب مؤمن به خدا است

و امّا غسل‏ جنابت‏، او سرّى است از اسرار مسلمانى که امتحان مؤمن بدان کنند و تمیز مؤمن از منافق به آن باشد. أبو ذرّ غفارى روایت کند از امیرالمؤمنین علیه‌السلام که او گفت: جماعتى از احبار جهودان به نزدیک رسول‏ آمدند و گفتند: یا محمّد خبرده ما را تا چرا از آب‏ منى غسل باید کردن و از بول و غایط نباید کردن و این پلیدتر است از آن؟ رسول علیه‌السلام گفت: براى آن که چون آدم علیه‌السلام از درخت‏ بخورد آن در عروق و عصب او آب منى گشت. چون آدمى مجامعت کند این آب از بن هر مویى از آن نزول کند خداى تعالى این غسل بر او واجب کرد تا طهارت و کفّارت او باشد از معاصى و شکر آن باشد که خداى تعالى از نعمت بر او کرده است به اصابت آن لذّت که به او رسد عند انزال آن آب.
گفتند: راست گفتى اکنون خبرده ما را از ثواب آن کس که او غسل جنابت کند. گفت: مؤمن چون نیّت کند که غسل جنابت کند خداى تعالى براى او در بهشت کوشکى بنا کند و هیچ بنده و پرستارى نباشد که او قیام کند به غسل جنابت و الّا خداى تعالى با فرشتگان‏ مباهات کند گوید: فرشتگان من به بنده و پرستار من نگرى‏ که به غسل جنابت قیام کرده است براى فرمان‏ و از سر اعتقادش که من خداوند اویم.
گواه باشید که من بیامرزیدم او را به هر موى که بر اندام او است و بر سر او. هزار حسنتش‏ بنوشتم و هزار سیّئتش‏ بستردم و هزار درجه‏یش‏ به رفیع کردم‏. آن احبار چون این بشنیدند گفتند: اشهد ان لا اله الّا اللَّه و انّک رسول اللَّه.
و انس مالک روایت کند که: رسول صلّى اللَّه علیه و آله، گفت: مبالغت کن در غسل جنابت که: تحت کلّ شعره جنابه، که در زیر هر مویى جنابتى هست.گفتم: یا رسول اللَّه! چگونه مبالغت کنم؟ گفت: روّ اصول شعرک، سیراب بکن بن‌های موى را و ظاهر اندامت پاک‌کن، تا چون از غسلگاه بیرون آیى از گناه بیرون‌آمده باشى‏. (۶)

نحوه انجام غسل جنابت چگونه است

مذاهب چهارگانه گفته‏اند: هرگاه آب تمام بدن را فراگیرد، غسل‏ جنابت‏ تحقّق مى‏یابد؛ خواه شستن از قسمت بالاى بدن آغاز شود، خواه از قسمت پایین. امامیه، غسل جنابت را به دو نوع تقسیم کرده است: ترتیبى و ارتماسى.
غسل ترتیبى آن است که غسل‏ کننده آب را روى بدنش بریزد و در این حالت، از سرآغاز کند. آن‏گاه طرف راست و سپس طرف چپ را بشوید و اگر این ترتیب را عوض کند، غسل او باطل خواهد بود. غسل ارتماسى آن است که شخص، تمام بدن خود را یک‌مرتبه زیر آب فروبرد؛ نظیر غسل کردن در دریا و نهر و امثال آنها. (۷)

۱. ترجمه تفسیر کاشف ج‏۳ ۴۵
۲. کشف الأسرار و عده الأبرار ج‏۲ ۵۳۲
۳. روض‌الجنان و روح‌الجنان فى تفسیرالقرآن ج‏۱ ۲۴۹
۴. ترجمه تفسیر المیزان ج‏۲۰ ۴۳۴
۵. ترجمه مجمع‌البیان فى تفسیر القرآن ج‏۱۱ ۶۴
۶. روض‌الجنان و روح‌الجنان فى تفسیرالقرآن ج‏۶ ۲۸۴
۷. ترجمه تفسیر کاشف ج‏۲ ۵۲۶